“Groter is beter” is een handige vuistregel. Mensen zijn geneigd de regel te hanteren voor consumptieartikelen (wat onze hang naar grote auto’s, grote huizen en grote tv’s verklaart), maar ook voor voedsel. Je kunt je niet alleen onderscheiden met een reusachtige SUV, maar je kunt ook indruk maken met de hoeveelheden die je eet. Neem maar eens een kijkje bij eetwedstrijden en eetuitdagingen. Het zijn fenomenen die ook in Nederland beginnen door te breken. Ik schreef dit artikel voor het tijdschrift Vork. Enkele passages zijn opgenomen in het boek Groter is beter.
Carnaval in het eetcafé
In deze tijd word je geacht om matig, gezond en verantwoord te eten en vooral ook om op de calorieën te letten. Zelfs de Schijf van Vijf is sommigen al te frivool en zij kiezen dan ook voor vegetarisch, veganistisch of glutenvrij. Toch is niet iedereen overtuigd. Vooral mensen die meedoen aan eetwedstrijden benadrukken dat het leven er is om geleefd te worden en daar horen grote hoeveelheden frikandellen, kippenvleugels en hamburgers bij. Jaco Berveling ging op onderzoek uit en ontdekte dat er carnaval wordt gevierd in het eetcafé.
Rik Nauwelaerts slikt zijn vijfentwintigste frikandel door. Precies op dat moment klinkt in eetcafé Vrouwenhemel het eindsignaal. De eetwedstrijd is afgelopen. Het café in Werkendam organiseert de frikandellen-wedstrijd voor de zevende keer en Rik wint dit jaar met overmacht. Hij verslaat met zijn prestatie twaalf tegenstanders en gaat niet alleen met tachtig euro naar huis, maar ook met de Vetkleppen-wisselbeker.
De wedstrijd-frikandellen wegen honderd gram, twintig gram meer dan de gebruikelijke exemplaren. Het betekent dat hij in een uur tijd tweeënhalve kilo gekruid vlees naar binnen heeft gewerkt. Dit komt neer op 5400 calorieën, ruim het dubbele van wat een man per dag nodig heeft.
Te zwaar
We maken ons in Nederland steeds meer zorgen over overgewicht en obesitas. En terecht, meer dan de helft van de volwassen Nederlanders is te zwaar. Nederlanders bewegen te weinig en eten te vet en te veel. Naast suikerhoudende frisdranken, snoep en taart wordt fastfood vaak als schuldige aangewezen: kroketten, frikandellen en hamburgers.
Tegenover de liefhebbers van fastfood staan mensen die wel verantwoorde keuzen maken. Ze kiezen voor vegetarische, veganistische, biologische of glutenvrije maaltijden. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat dit eten bepaalde beelden oproept. Mensen denken dat vegetariërs goed op hun gewicht letten en dat ze deugdzaam zijn en principieel. Veganisten zijn overgevoelig en fysiek en mentaal zwakke types. Wie voor glutenvrij kiest wordt gezien als kieskeurig, veeleisend en in het bezit van zelfdiscipline. En biologisch eten wordt weer geassocieerd met betrokkenheid bij het milieu, oog voor het welzijn van dieren en een voorliefde voor gezond eten.
Hotdog en hamburger
Geen actie zonder reactie. Wanneer de aandacht voor verantwoord en matig eten toeneemt, zijn er altijd mensen die zich ertegen afzetten. Je ziet het in de Verenigde Staten. Twintig jaar geleden kwam er steeds meer kritiek op de Amerikaanse voedingsindustrie en de fastfoodketens. Naarmate de kritiek luider klonk, werd het wedstrijdeten populairder en steeds professioneler opgezet. Zo organiseert de Major Leage Eating sinds 1997 door heel Amerika eetwedstrijden, kun je een gespecialiseerd tijdschrift lezen en T-shirts kopen van de toezichthouder, de International Federation of Competitive Eating.
De professionals, zoals Joey ‘Jaws’ Chestnut, kunnen er goed van leven. In 2019 won Chestnut Nathan’s Hot Dog Eating Contest op Coney Island. Hij at in tien minuten 71 hotdogs en won met zijn prestatie tienduizend dollar. Verschillende tv-stations zenden de wedstrijden uit en ook op YouTube zijn talloze filmpjes te vinden waarin het niet draait om ‘lekker’, maar om ‘veel’. Zo is er Epic Meal Time waarin mensen zich te buiten gaan aan excessieve maaltijden, zoals een in bacon gewikkelde hamburger van 10 kilo. Tijdens de eetwedstrijden is het de bedoeling om zoveel mogelijk, in zo kort mogelijke tijd, te eten. Het gaat meestal om grote hoeveelheden kippenvleugels, hamburgers of hotdogs. Een eetwedstrijd met appels is ondenkbaar.
Pannenkoekeneetwedstrijd
Het fenomeen neemt niet alleen in de Verenigde Staten toe. Wetenschappers zien het wedstrijdeten ook in andere landen groeien. Het zijn vaak landen die worstelen met overgewicht, zoals Canada, Duitsland, Engeland, Schotland en Rusland. En ook Nederland lijkt inmiddels gegrepen door het veel-eten. In 2018 kon je naar de Cheesecake Challenge in Den Haag en een pannenkoekeneetwedstrijd in Sneek. Je kon zo veel mogelijk kippenvleugels eten in Hengelo, meedoen aan het kampioenschap bitterballen eten in Groningen en het wereldkampioenschap frikandellen verorberen in Schiedam.
Of het aantal eetwedstrijden in Nederland toeneemt kan niemand met zekerheid zeggen. Het lijkt er echter wel op. We kennen sinds een jaar de professioneel opgezette website eetwedstrijden.nl waarvan het aantal bezoekers gestaag toeneemt. Insiders, zoals de wedstrijdeter Rik Nauwelaerts, zien steeds meer eetwedstrijden voorbijkomen. En ook in eetcafé Vrouwenhemel merken ze dat de aandacht voor hun evenement groeit. Steeds meer mensen laten via Facebook weten dat ze het frikandellen-varkentje wel even zullen wassen.
Enorme maaltijd
Je kunt niet alleen aan eetwedstrijden deelnemen, maar ook aan food challenges. Cafetaria’s en eetcafés dagen je uit om binnen een beperkte tijd een enorme maaltijd weg te werken. Het verschil met een eetwedstrijd is dat er geen andere deelnemers zijn en je de uitdaging dagelijks kunt aangaan.
Sommigen maken van de eetuitdagingen hun beroep, zoals de Amerikaan Randy Santel. De voormalige bouwvakker heeft in tweeëndertig landen aan meer dan zevenhonderd uitdagingen meegedaan. Zo vertrok hij in 2015 naar Groot-Brittannië om zes weken lang iedere dag een monsterlijke hoeveelheid voedsel op te eten. In vrijwel alle gevallen slaagde hij erin. Tijdens zijn tour kreeg hij tweehonderdduizend calorieën binnen. De beloning? Meestal een T-shirt en een gratis maaltijd.
Ook in Nederland zijn er food challenges. Je kunt her en der een berg friet, een reusachtige hamburger of een schnitzel met de omvang van een deurmat verorberen. In Tiel krijg je in cafetaria Mart dertig minuten om je te storten op de Super Catamaran Special. Het zijn twee enorme frikandellen met daartussen een berg friet. In Ede kun je bij Steakhouse Amadeus terecht voor de Impossible Steak Challenge, een lap vlees van een kilo en het Grandcafe 1231 in Dalfsen en het eetcafé Walkabout in Breda hebben allebei mega-hamburgers op de kaart staan. In Breda krijg je voor 34,90 euro een hamburger van bijna twee kilo. Krijg je het ding binnen 45 minuten op dan is hij gratis en komt je naam op de Wall Of Fame.
Vijftien minuten
Waarom doen mensen aan eet-uitdagingen en wedstrijdeten mee? Je kunt er een boek van driehonderd pagina’s over schrijven, en dat is precies wat de journalist Jason Fagone deed, en dan nog blijft het grotendeels een mysterie. Niettemin lijken drie verklaringen ook voor Nederland op te gaan. In de eerste plaats is het een competitie waar iedereen aan kan meedoen. Niet iedereen heeft de techniek om Wimbledon te winnen, maar iedereen kan eten. Je hoeft niet atletisch te zijn om toch een verrassende prestatie te leveren en wanneer je ergens beter in bent dan een ander geeft dat een goed gevoel.
Een tweede verklaring grijpt terug op de beroemde uitspraak van Andy Warhol dat iedereen ooit vijftien minuten lang wereldberoemd zal zijn. Kranten en lokale omroepen doen regelmatig verslag van de wedstrijden. Zelfs RTL Boulevard wijdde in 2018 een item aan de Cheesecake Challenge in Den Haag. Onder het motto ‘Vrete op aarde’ liet RTL zien hoe de deelnemers in minder dan vijf minuten een taart van zeshonderd gram wegwerkten. En als er geen nieuwsmedia bij zijn kun je het evenement altijd nog zelf op YouTube of Facebook zetten en likes verzamelen.
Volledige vrijheid
De derde verklaring is misschien wel de belangrijkste. De eetwedstrijden en eetuitdagingen zijn een vorm van carnaval. Bij carnaval mag je los gaan. Een paar dagen gelden de dagelijkse, dwingende regels niet meer en is er een moment van volledige vrijheid op het gebied van seks, drinken en eten.
Zo werkt het ook bij eetwedstrijden. Je kunt je afzetten tegen al die mensen die hameren op ‘matig en verantwoordelijk eten’. In plaats van deugdzaamheid (de vegetariërs), gevoeligheid (de veganisten), discipline (glutenvrij) en betrokkenheid (de liefhebbers van biologisch eten) staat plezier maken voorop. Je kunt lekker met je handen eten en het hoeft allemaal niet verantwoord te zijn. Leve de onmatigheid, leve de lol! 5400 calorieën, nou en?
Het gaat de toeschouwers en de deelnemers echter niet alleen om de eetwedstrijd, maar ook om alles wat er omheen gebeurt. Je ziet het bij Nathan’s Hot Dog Eating Contest, een enorm spektakel, en de jaarlijkse Wing Bowl in Philadelphia. Daar kijken twintigduizend mensen, een stadion vol, naar een tiental mannen en vrouwen die zoveel mogelijk kippenvleugels eten.
De wedstrijd is in een mum van tijd voorbij. De uren daarvoor is het echter groot feest met eindeloze hoeveelheden bier, stripteasedanseressen die hun borsten laten zien en een levende kip die aan een riem de arena wordt rondgeleid. Iedereen zingt het volkslied, geniet van de optocht van verklede wedstrijdeters en bekogelt ze met bier en alles wat er verder maar voorhanden is.
Feestje bouwen
In eetcafé Vrouwenhemel weten ze ook hoe je een feestje moet bouwen. Er zijn geen stripteasedanseressen en ze zingen het volkslied niet, maar ook hier draait het om meer dan frikandellen. Wanneer de eigenaresse van het café de dertien deelnemers gloedvol toespreekt zit de stemming er al goed in. Er klinkt opzwepende muziek en het publiek begeleidt ze onder applaus en gejuich naar hun tafel.
Aan iedere tafel zit een jurylid die het aantal gegeten frikandellen noteert en zo nu en dan gezellig een frikandelletje meehapt. Er is een spreekstalmeester die, microfoon in de hand, tussen de tafels loopt en met de nodige humor de tactiek van de deelnemers doorneemt. Hij signaleert na een minuut of vijftig dat er op sommige voorhoofden zweetdruppels verschijnen. Rik Nauwelaerts krijgt de lachers op zijn hand wanneer hij na de wedstrijd met een stalen gezicht een overgebleven exemplaar opeet: ‘zonde om weg te gooien’. Vervolgens steekt iedereen tevreden een sigaretje op.
Teugels los
De roep om matig en gezond eten wordt steeds luider. Wetenschappers concluderen dat we, willen we het klimaat redden, de veestapel drastisch moeten inkrimpen en vegetarisch moeten gaan eten. Vegetarische en veganistische restaurants schieten de grond uit, in de supermarkt liggen steeds meer vleesvervangers in de schappen en zelfs Burger King introduceert een plantaardige hamburger. Steeds meer leefstijlcoaches begeleiden mensen met overgewicht en proberen ze gezond en met mate te laten eten. De liefhebber van fastfood ziet het met lede ogen aan en komt in verzet. De geleidelijke opkomst van het wedstrijdeten is een logische ontwikkeling. In een samenleving waar de teugels worden aangehaald, wordt het carnaval extra uitbundig gevierd.